εθνικές και διεθνείς
κριτικές

Basel Landschaftliche Zeitung
Μουσική τόσο παλαιά όσο αυτή σπάνια ακούγεται, ακόμη και στα κονσέρτα των “Φίλων Παλαιάς Μουσικής Βασιλείας” (Freunde Alter Musik Basel). Η εμφάνιση στο St. Leonhard της Βασιλείας, από το μουσικό σχήμα “Melpomen”, υπό τη διεύθυνση του μουσικού, συνθέτη και μουσικού αρχαιολόγου Conrad Steimann, μας ταξίδεψε στον 6ο αιώνα π.Χ.

Το σχήμα παρουσίασε το πως θα πρέπει να ακουγόταν τότε η μουσική, με στίχους της Σαπφούς και κάποιων από τους άνδρες συναδέλφους της. Τα θέματα αφορούσαν τον έρωτα και την απόλαυση της ζωής, το κρασί, την γυναίκα, το τραγούδι- και υπέροχα αγόρια. Το εύρος κυμαινόταν από μια προσευχή προς την Αφροδίτη ως έναν ύμνο για το ποτό. Ο Steinmann έχει συνθέσει την μουσική για τους στίχους αυτούς, που βεβαίως δεν είναι “αυθεντική”, αλλά προσεγγίζει τον αρχαϊκό κόσμο τόσο στενά, όσο είναι δυνατόν.

Η μουσική αποκάλυψε ένα συναρπαστικό σύμπαν ανοίκειων ήχων και μελωδιών. Ο ίδιος ο Steinmann έπαιξε τον αυλό, μερικές φορές ήχηρά, άλλες φορές πνευστά όργανα ποικίλων μεγεθών, τα οποία  χρησιμοποιούνται σε ζεύγη και επιτρέπεται έτσι το παίξιμο δύο μερών, με το ένα να προσφέρει μια σταθερή μελωδία, πάνω στην οποία “πατάει’ το δεύτερο με τις ιδιαίτερες μελωδίες του. Ο Martin Lorenz χτυπούσε το κρόταλα, που μοιάζουν με καστάνια, ενώ επίσης έπαιξε κύμβαλα, τα μεγέθους παλάμης μεταλλικά κρουστά που χτυπιούνται μεταξύ τους (τα κύμβαλα της Βίβλου), και τα τύμπανα.

Οι ερμηνευτές, η σοπράνο Arianna Savall και ο τενόρος Giovanni Cantarini, συνόδευσαν τις φωνές τους με διάφορα έγχορδα. Και οι δύο είναι εξοικειωμένοι με τη συγκεκριμένη μουσική για πολύ καιρό. Ο Cantarini, προικισμένος με ένα εξαιρετικό ηχόχρωμα, παρουσίασε τα τραγούδια βασισμένος στις λέξεις, “μιλώντας”, όπως γινόταν τότε. Τα τραγούδια περιλάμβαναν έναν ύμνο προς την Αφροδίτη και μια ελεγεία του Αθηναίου ποιητή και πολιτικού Σόλωνα. Η Arianna Savall διαθέτει επίσης μια λεπτή, γοητευτικά όμορφη φωνή με λαμπερές εκλάμψεις. Οι πλήρως αφομοιωμένες ερμηνειες της, της ποίησης της Σαπφούς, στις οποίες συνόδευσε την φωνή της με αραιές νότες λύρας, ήταν κορυφαίες στιγμές της βραδιάς, στιγμές αγνής ομορφιάς

Frans Brüggen
Τι αριστούργημα! Είναι εξαίσιος, ο τρόπος που ο Conrad Steinmann περνά απ’ την Ιταλική Αναγέννηση και καταβυθίζεται απευθείας (Ο Martin Lorenz χτυπούσε το κρόταλα, που μοιάζουν με καστάνια, ενώ επίσης έπαιξε κύμβαλα, τα μεγέθους παλάμης μεταλλικά κρουστά που χτυπιούνται μεταξύ τους (τα κύμβαλα της Βίβλου), και τα τύμπανα.στο σκοτεινό παράδειγμα)- το θαυμάζω και θαυμάζω και κείνον. Οι πιό  ιδιαίτεροι ήχοι και μελωδίες που έχω ακούσει ποτέ. Σαν να μην υπάρχει κόσμος: ευχαριστώ το ιδιοφυές μυαλό του.

Peter Bichsel
Είναι μια αναζήτηση για την νότα, για την χαμένη μελωδία, για τον χαμένο χρόνο.

Η αναζήτηση για την χαμένη μελωδία- οι ελληνικοί αυλοί που έφτιαξε ο Paul J. Reichlin- μόνο επιφανειακά σχετίζεται με την ιστορία και την μουσική ιστορία. Ο Steinmann αναζωντανεύει (φέρνει στη ζωή) την νοητή μουσική των Ελλήνων. Οι νότες(notes) είναι ένα κατηγορηματικό ‘τώρα’. Μόνο στην ανάμνηση μας, αρκετά λεπτά ή ώρες μετά το άκουσμα τους, γίνονται αναμνήσεις. Αναμνήσεις μιας Ελλάδας που έχουμε φανταστεί. (imagined Greece-μήπως imaginary?)

Όταν ακούμε, ωστόσο, συνειδητοποιούμε πως οι νότες του έχουν ένα συγκεκριμένο(ευδιάκριτο) παρόν: αυτη είναι η νότα που ακούω, αυτή την πολύ συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Αυτό ίσως φαντάζει ως μια προφανής και τετριμμένη(banal) παρατήρηση. Όμως ο Conrad Steinmann είναι που με κάνει να αντιληφθώ το γεγονός αυτό. Η μουσική είναι το ‘τώρα’. Συμβαίνει τώρα, σε αυτήν την ακριβή στιγμή του χρόνου.

James Manheim
Η δυτική τάση να τοποθετείται η μελωδία στο κέντρο της μουσικής εμπειρίας, είχε ως αποτέλεσμα η μουσική της αρχαίας Ελλάδας, η οποία επιζεί μόνο μέσα από μερικά αποσπασματικά θραύσματα μιας ατελώς κατανοητής σημειογραφίας, να θεωρείται χαμένη. Αλλά, φυσικά, χαμένη δεν είναι. Τα ελληνικά όργανα έχουν παρουσιαστεί σε συλλογές μουσείων σε διάφορα μέρη ανά τον κόσμο και πολλά από τα χαμένα μέρη, όσον αφορά την κατασκευή τους, μπορούν να συμπληρωθούν με την εξέταση των πολυάριθμων αναπαραστάσεων των οργάνων στην ελληνική τέχνη. Είναι γνωστό, σε τι περιπτώσεις τραγουδούσαν οι Έλληνες: τα μουσικά έργα αυτού του άλμπουμ διαμορφώνουν μία φαντασιακή διασκέδαση που θα λάβαινε χώρα σε ένα συμπόσιο- κατ’ ουσίαν πρόκειται για μία εορταστική συνέυρεση. Είναι γνωστό πως η στάση τους απέναντι στη μουσική εμπεριείχε αυτό που ο Bruno Netti αποκαλούσε “αθλητικό ιδεώδες”- Η ελληνική μουσική ήταν δεξιοτεχνική, και θα μπορούσε να έχει δομηθεί με τρόπο που θα επέτρεπε στους παίχτες να ανταγωνιστούν μεταξύ τους. Είναι γνωστό για τι τραγουδούσαν οι Έλληνες- ο έρωτας και ο οίνος ήταν κοινά θέματα στους στίχους των τραγουδιών, όπως επίσης και στην τέχνη. Και επιτέλους υπάρχουν τα θεωρητικά κείμενα, που προσφέρουν βασικές πληροφορίες όσον αφορά τη μελωδία, τις κλίμακες και ειδικά το ρυθμό. Η αποστολή που ο ίδιος ο δίσκος θέτει στον εαυτό του είναι να συνθέσει όλες αυτές τις πληροφορίες και να καταλήξει σε μία καλύτερη εκτίμηση του πως θα μπορούσε να ακουγόταν η μουσική.

Δίχως αμφιβολία οι ειδικοί θα επιδοκιμάσουν τα ηχητικά αποτελέσματα του Melpomen, αλλά και για τον μέσο ακροατή τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά. Τα όργανα, που έχουν κατασκευαστεί από τον ηγέτη του σχήματος, Conrad Steinmann, ακούγονται μερικές φορές οικεία (ο αυλός, ένας μακρύς σωλήνας με δύο επιστόμια, δεν απέχει πολύ από τα πνευστά όργανα της Μέσης Ανατολής που αποτελούν προγόνους των συγχρόνων) και μερικές φορές δεν μοιάζει με κάτι που ποτέ ξανά δεν έχετε ακούσει (προσέξτε επίσης τον ρόμβο, ένα ακόμη είδος πνευστού, στο πρώτο κομμάτι). Η σοπράνο Arianna Savall, η μόνη ερμηνεύτρια πέραν μερικών αποσπασμάτων, είναι εκπληκτική. Και ο δίσκος περνάει το τεστ που θα έθεταν οι γενικιστές: αποπνέει μία αίσθηση σαν να ανήκει στην αρχαία ελληνική κουλτούρα που βιώνει κανείς σε θεατρικά έργα και πεζογραφία. Η ελληνική κοσμοθεωρία περιστρεφόταν γύρω από ένα σύστημα θεοτήτων που αναγνωρίζονταν ως η εξουσία των φυσικών δυνάμεων. Υπάρχουν πολλά κρουστά στον δίσκο αυτό και όλες οι επιλογές έχουν την τραχιά ένταση που θα περίμενε κανείς από λάτρεις του ενδεδυμένου με δέρμα αλεπούς Διονύσου. Εκ φύσεως, πρόκειται για ένα μουσικό έργο υποθετικό σε κάποιον βαθμό, αλλά είναι λιγότερο υποθετικό από άλλα, ακόμη και κατά πολλούς αιώνες μεταγενέστερα.

The Gramophone UK
Η Μουσική Αρχαιολογία είναι μια πραγματική απόλαυση. Κάθε τέτοιου είδους εγχείρημα προφανώς βασίζεται σε μια σπουδαία εμβάθυνση ιστορικής έρευνας (ιδιαιτέρως όσον αφορά τον τομέα των μουσικών οργάνων- στην παρούσα περίπτωση, όλα ανακατασκευασμένα από τον Paul J. Reichlin- και της γραμματείας) και, ακριβώς εξίσου σημαντικά, ενημερωμένη δημιουργική φαντασία. Σε αυτή την περίπτωση τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά. Υπάρχει μια αυτοπεποίθηση στην αξιοποίηση των οργάνων, και ένα σημαντικό μέρος της μουσικής είναι αξιομνημόνευτο. Κάποιος μπορεί να ακούσει με ευχαρίστηση και θαυμασμό. Ivan Moody

Basler Zeitung
Ένα κοσμοιστορικό γεγονός: Το να ακούς πως ο Steinmann παίζει ταυτόχρονα δύο πνευστά (μερικές φορές βιρτουόζος με υψηλότερους τόνους, μερικές φορές να ακούγεται σαν να παίζει γκάιντα), το τραγούδι με βάρβιτο της Arianna Savall, με αντίκτυπο μεσογειακής, λαϊκής μουσικής. Έπειτα, η παρουσίαση του απαλού τραγουδιού “Alto” από τον Luiz Alves da Silva και, φυσικά, όλα δοσμένα μέσα από την εξαιρετικά βιρτουόζα σύνθεση του μουσικού συνόλου “Melpomen”.  Sigfried Schibli

Basel Landschaftliche Zeitung
Τα πρώτα δείγματα είναι εντυπωσιακά και εκπληκτικής ζωντάνιας. Ο Steinmann, η Arianna Savall, ο Luiz Alves da Silva και ο Massimo Cialfi έπαιξαν ένα μέρος το προγράμματος τους ‘Melpomen’ και γοήτευσαν πάντες τους παριστάμενους. Στο δέυτερο μέρος, οι Steinmann, Cialfi, και Giovani Cantarini όπως επίσης και πέντε μέλη του Χορού, παρουσίασαν ύμνους για τους ολυμπιονίκεις, σύμφωνα με τα σωζώμενα γραπτά(texts-κείμενα) του Πίνδαρου σε μια εύληπτη παρουσίαση. Η εσχάτως νοητή μουσική της Αρχαιότητας επέστρεψε στην ζωή: πραγματικά μια πρωτοποριακή εμφάνιση. Christian Fluri

Diapason Paris
Diapason d’or pour Melpomen: ‘Le résultat est stupéfiant. D’autant que Steinmann a ‘mis en situation’ son travail archéologique, imaginant les échanges chantés et instrumentaux lors d’un banquet où autour des thèmes de l’amour et du vin s’égrènent des poèmes de Sappho et d’Alkaios, d’Anacréon et de Bacchylide. Le livret fourmille d’informations et de reproductions qui aideront à convaincre l’auditeur en quête de vérité historique. […] Du beau chant et de belles exécutions instrumen-tales, raffinés, subtils, parfois envoûtants, comme cette poésie d’une sophistication inépuisable. Un excellent résultat pour une splendide démarche.’

Die Zeit Hamburg
Πρώτα, ο ύμνος τιμής του Ανακρέοντα στον Έρωτα, παρουσιάζεται σε απλούς, καθαρούς τόνους, υποστηριγμένους από ζωντανές κραυγές χαράς, που πλαισιώνει μουσικά ο βάρβιτος. Έπειτα, είναι οι σκεπτικοί στίχοι της Σαπφούς, καθώς το τύμπανο καλεί σε χορό, σε αφρικανικούς ρυθμούς, πριν ένας ύμνος που ομοιάζει στους Ομηρικούς έρθει να σημάνει το πέρας της βραδιάς. Οι μουσικοί αναζωντανεύουν τις αγνές μελωδίες, με τεχνικές της Μεσογείου, με ήχους της Σαρδηνίας και της Καλιβρίας, της Αιγύπτου και αραβικές, συμπληρώνοντας τα κενά ηχητικά. Το μουσικό αποτέλεσμα είναι σαφώς επιτυχές! Frank Hilberg

Tages-Anzeiger Zurich
Ο Conrad Steinmann και το μουσικό του σύνολο ‘Melpomen’ εμφανίστηκαν κατά την διάρκεια του φεστιβάλ της Εκκλησίας του Αυγουστίνου. Μια ανάσα αέρα ή σαν από αυλό, κάποιες φορές σαν γκάιντα, οι αυλοί (διπλό, πνευστό μουσικό όργανο), ανέπτυξαν από κοινού με τις φωνές της Arianna Savall και του Luiz de Silva, με κρουστά και με τον έυθραυστο ήχο του έγχορδου barbitos, μια πολύ ιδιαίτερη, απολύτως μοναδική, ζωντανή Αρχαϊκή ατμόσφαιρα. Εάν, πράγματι ακουγόταν έτσι στην Ελλάδα του 5ου αιώνα π.Χ. , κανείς δεν γνωρίζει, αλλά με το πάθος, με το οποίο ο Steimnann διεκπεραίωσε την έρευνα του, δεν έχει πραγματικά καμία σημασία.

Ραδιοφωνική παρουσία
Ραδιοφωνική παρουσία, με εκτενείς συνεντεύξεις των Conrad Steinmann και Paul J. Reichlin σε σταθμούς, όπως ο “France Musique” (Παρίσι), “WDR” (Κολωνία), “SWR” (Στουτγκάρδη), καθώς και την Θεσσαλονίκη.